Pobjedom borkinje protiv korupcije Zuzane Čaputove na predsjedničkim izborima Slovačka je dobila prvu ženu na čelu države i proevropsku liderku, dok su pobuđene nade za promjenu trenda u centralnoevropskoj politici kojom dominiraju populističke snage, pišu svjetski mediji.
Ukor populistima na talasu nezadovoljstva
U iznenađujućem ukoru slovačkoj populističkoj vladi, 45-godišnja aktivistkinja bez političkog iskustva postala je prva žena na čelu Slovačke, pobjedom u drugom krugu nad karijernim diplomatom, potpredsjednikom Evropske komisije i kandidatom vladajuće partije Smer-Socijalna demokratija Marošom Šefčovičem, piše The New York Times.
Aktivistikinja je pobijedila na talasu nezadovoljstva rasprostranjenom korupcijom, ali odbijanjem da se upusti u lične napade na protivnike ona je obećala da će vratiti pristojnost u slovačku često toksičnu političku klimu, ocjenjuje New York Times.
Uticajni list ističe da je njena pobjeda dala nadu opozicionim partijama širom regiona da bi plima mogla početi da se okreće protiv nacionalističkih i populističkih pokreta koji drže vlast posljednjih godina.
Čaputova se nikada ranije nije kandidovala za neku funkciju i nedavno je rekla da nije ni ozbiljno razmišljala do prošle godine, ali da nije mogla više da sjedi po strani kada su ubijeni istraživački novinar Jan Kucijak i njegova vjerenica, dodaje list.
Ona se pridružila desetinama hiljada Slovaka na protestima zbog ubistava, najmasovnijim demonstracijama od Plišane revolucije koje su dovele do ostavke premijera Roberta Fica. Za mnoge koji su protestovali prošle godine, piše New York Times, populizam vladajućih partije – s nemilosrdnim napadima na migrante i Evropsku uniji – postao je tek nešto više od pokrića za korupciju.
Slovačka Erin Brokovič
Nasuprot trendu u kojem populisti ostvaruju dobitke širom Evrope, u Slovačkoj je pobijedila proevropska kandidatkinja, piše Reuters i ukazuje da je ona postala poznata po borbi protiv ilegalne deponije u slučaju u koji je umiješan i jedan od petoro optuženih za ubistvo Kucijaka, biznismen Marian Kočner, koji je postao simbol nekažnjivosti poslije više od decenije vladavine Smera.
Kočner je bio predmet Kucijakovih istraga, ali je i predstavljao kompaniju s kojom je Čaputova vodila 14-godišnju bitku oko nelegalne deponije u njenom rodnom gradu, piše agencija, podsjećajući da je poslije pobjede u tom slučaju dobila nadimak “Slovačka Erin Brokovič” po američkoj borkinji za zaštitu životne sredine koju je glumila Julia Roberts u filmu iz 2000. godine.
Pobjeda Čaputove može i da zakomplikuje planove Roberta Fica da se povuče iz politike i postane predsjednik Ustavnog suda, ocjenjuje Reuters. Agencija ukazuje da je funkcija predshednika Slovačke uglavnom ceremonijalna, ali da je u njegovoj nadležnosti imenovanje premijera i odobravanje imenovanja viših tužilaca i sudija. Čaputova time može da stavi veto na imenovanje novog predsjednika Ustavnog suda.
Promjena trenda?
Mada pobeda Čaputove prkosi trendu uspjeha kričara EU, sukob predsjednice s Ficom, ocjenjuje Reuters, mogao bi da gurne zemlju bliže evroskepticima i socijalno konzervativnim liderima u susjednoj Mađarskoj i Poljskoj. Naznaka toga je, dodaje agencija, bila prošle nedjelje kada se Smer, socijaldemokratska stranka s konzervativnim socijalnim stavovima, udružio sa strankama desnice, ekstremne desnice i populistima da spriječi ratifikaciju evropskog sporazuma o borbi protiv nasilja nad ženama.
S druge strane, agencija Bloomberg podvlači da ubijedljiva pobjeda Čaputove predstavlja odbacivanje populističkih, evroskeptičnih politika koji su zahvatile većinu bivšeg komunističkog krila Evropske unije.
Njena pobjeda obilježava skretanje s posrtanja ka nacionalizmu u susjednoj Poljskoj i Mađarskoj, čiji su lideri kritikovani iz EU zbog podrivanja demokratskih vrijednosti Unije, navodi Bloomberg.
Slovačka se dugo smatrala jednom od najmanje problematičnih zemlja istočnog krila EU, ali je, ukazuje Bloomberg, dvostruko ubistvo razbilo imidž stabilnosti pod Smerom, koji je na talasu ekonomskog rast neosporeno vladao većinu decenije. Iako je Smer obećavao borbu protiv korupcije, zemlje je pala za sedam mesta na 57. poziciju prema indeksu percepcije korupcije Transparency Interntionala.
Briselski portal Politico piše da je pobeda Čaputove razlog za slavlje za proevropske i demokratske snage širom centralne i istočne Evrope, kao i u Briselu, dok je njen trijumf izvjesno bio udarac populističkom i istaknutom antiimigranatskom predsjedniku susjedne Češke Milošu Zemanu koji je glasno podržavao Šefčoviča.
Čaputova i alfa mužjaci
Mnogi zvijezdu u usponu centralnoevropske politike vide kao nekog ko je spreman i sposoban da se suoči s desničarskim alfa mužjacima kao što je mađarski premijer Viktor Orban, piše Foreign Policy, ali ukazuje da se Slovačka u mnogo čemu razlikuje od pojedinih zemlja u istočnoj Evropi gdje su na vlasti populističke iliberalne snage.
Slovačka, uprkos svim nepodopštinama tokom vladavine Roberta Fica, “nije krenula istim putem kao njeni iliberalni susjedi učvršćivanjem kontrole vladajuće elite nad svim državnim institucijama”, “niti je slovačko nezavisno sudstvo bila meta vladinih krstaša kao u Mađarskoj i Poljskoj”.
Iako Fico jeste verbalno napadao novinare i predlagao promjene propisa o medijima, većina privatnih medija je jasno protiv Smera, dok je javni emiter i dalje daleko od vladine propagande, za razliku od Mađarske i Poljske, ocjenuje Foreign Policy.
Čaputova sama nastoji da smanji očekivanja da će moći bitno da utiče na politiku, pošto slovački predsjednik nema velika ovlašćenja, ali je za Foreign Policy rekla da se neće plašiti da raspravlja o svojim vrijednostima.
“Neću moći da ispunim sva očekivanja. Ali sam makar iskrena u vezi s tim. To me razlikuju od vladajućih političara”, rekla je za Foreign Policy uoči drugog kruga glasanja.